Profesor Roman Gutowski – wspomnienie

W dniu 14 stycznia 2001 roku zmarł w Łukowie prof. dr hab. inż. Roman Wojciech Gutowski. Był jednym z najwybitniejszych w Polsce specjalistów z mechaniki analitycznej i teorii stateczności.

Roman Gutowski urodził się 26 lutego 1926 r w Hajdukach Wielkich – dzisiejszym Chorzowie. Jego ojciec Wacław Gutowski, inżynier mechanik po Politechnice Lwowskiej, był m.in. dyrektorem technicznym Biura Projektów Maszyn w Bytomiu. Matka Stefania z domu Popiel nie pracowała zawodowo.

W okresie okupacji Roman Gutowski mieszkał w Dąbrowie Górniczej, tam też pracował w Hucie Bankowej i uczęszczał do liceum. Maturę w 1945 roku zdał wszakże w liceum im.
 Stanisława Staszica w Sosnowcu. W tym samym roku rozpoczął studia na wydziale Komunikacji Wydziałów Politechnicznych Akademii Górniczej w Krakowie i skończył je w 1951r uzyskując stopień magistra inżyniera mechanika – specjalności „Budowa Samolotów”. Równolegle w latach 1945 – 51 studiował matematykę na wydziale Mat-Fiz-Chem. Uniwersytetu Jagielońskiego.

Po krótkim okresie pracy w charakterze asystenta na macierzystym wydziale AGH, w 1951r Roman Gutowski wraz ze swoim szefem prof. Stefanem Ziembą został przeniesiony do Katedry Mechaniki i Wytrzymałości Materiałów w nowoutworzonej Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie.

Prof. Stefan Ziemba jako kierownik zespołu skupia wokół siebie grono młodych, zdolnych pracowników. Z tego kręgu wyszli przyszli profesorowie: Sylwester Kaliski, Roman Gutowski, Zbigniew Orłoś, Henryk Zorski, Jan Osiecki, Marian Dacko.

W 1957 r Roman Gutowski uzyskał stopień naukowy doktora nauk technicznych na podstawie rozprawy „Drgania skrętne niejednorodnych walców”, zaś w roku 1963 habilitował się w AGH na podstawie rozprawy „Problem ruchu frontu krzepnięcia cieczy”.

W 1957 r po habilitacji ppłk dr inż. Sylwestra Kaliskiego, z jego inicjatywy, powstała Katedra Teorii Drgań i Dynamiki Konstrukcji. Zastępcą szefa tej katedry został mjr dr inż. Roman Gutowski, a pracowali w niej m.in. kpt. mgr inż. Zbigniew Dżygadło oraz magistrowie: Jan Osiecki (od 1960 r – doktor), Jerzy Kacprzyński, Jerzy Kurlandzki.

Z Wojskową Akademią Techniczną Roman Gutowski rozstaje się w 1966 r będąc wówczas podpułkownikiem.

W tym samym roku podejmuje pracę na stanowisku docenta w Katedrze Mechaniki kierowanej przez prof. Władysława Fiszdona na Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. Po zmianach organizacyjnych w latach 1968/69 katedra przekształca się w Zakład Mechaniki Instytutu Mechaniki Stosowanej. Zakładem tym Roman Gutowski kieruje w latach 1970 – 1992.

W roku 1973 otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a 1974 profesora zwyczajnego.

W Politechnice Warszawskiej Roman Gutowski pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji. Przez dwie kadencje w latach 1969 –73 był dziekanem Wydziału MEiL. W latach 1969 – 73 był dyrektorem Instytutu Mechaniki Stosowanej, zaś w latach 1987 – 90 był prorektorem Politechniki.

Godna odnotowania jest działalność Romana Gutowskiego w różnych Komitetach i Komisjach Polskiej Akademii Nauk, oraz towarzystwach naukowych. Przez wiele lat był Przewodniczącym Sekcji Mechaniki Teoretycznej w Komitecie Mechaniki PAN. Pełnił funkcję Przewodniczącego Zespołu Dynamiki Maszyn w Komitecie Podstaw Budowy Maszyn PAN. Był też redaktorem naczelnym czasopisma „ Zagadnienia Drgań Nieliniowych”. Jako przewodniczący Sekcji Mechaniki Teoretycznej Komitetu Mechaniki PAN był w latach 70-tych inicjatorem i organizatorem interesujących „Szkół Letnich” z zakresu teorii drgań, dynamiki maszyn i mechaniki nieliniowej odbywanych w Jabłonnej koło Warszawy.

W szkołach tych w charakterze słuchaczy uczestniczyło wielu pracowników naukowych z całej Polski, od asystentów do profesorów. Dzięki licznym kontaktom międzynarodowym Profesora Romana Gutowskiego wykładowcami byli wybitni specjaliści nie tylko z kraju lecz także z Francji, Włoch, ZSRR, Niemiec, USA.

Przy ówczesnych znacznych ograniczeniach w wyjazdach zagranicznych Polaków przedsięwzięcie to stanowiło okno na świat zwłaszcza dla młodych pracowników naukowych i przyczyniło się do rozwoju mechaniki w Polsce.

Godna podkreślenia jest Jego współpraca z wielu innymi organizacjami i instytucjami naukowymi. Współpracował z Instytutem Podstawowych Problemów PAN, z Akademią Górniczo-Hutniczą, oraz z Politechnika Krakowską, Poznańską i Rzeszowską.

Był aktywnym członkiem Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej. W Towarzystwie tym pełnił funkcje wiceprzewodniczącego Zarządu Głównego. Działał w Polskim Towarzystwie Fizycznym oraz Międzynarodowym Towarzystwie Matematyka-Mechanika. Przez wiele lat był członkiem Komitetu Naukowego międzynarodowych konferencji „International Conference on Nonlinear Oscillations”, a w roku 1990 był Przewodniczącym Komitetu Naukowego tej konferencji. Były to niezwykle ważne konferencje dające do roku 1990 możliwości kontaktu z najwybitniejszymi uczonymi z całego świata w zakresie mechaniki i matematyki stosowanej. Dość wspomnieć, że na XII konferencji „ICNO – 1990” w Krakowie było ponad 210 uczestników z 21 krajów świata.

Profesor Roman Gutowski przez wiele lat był Przewodniczącym Rady Naukowej w Przemysłowym Instytucie Motoryzacji oraz Instytucie Lotnictwa.

Przez parę lat działał w Centralnej Komisji do spraw Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych. Był wiceprzewodniczącym sekcji nauk technicznych.

Dorobek naukowy profesora Romana Gutowskiego liczy 6 monografii (3 współautorskie) oraz blisko 100 publikacji w czasopismach naukowych krajowych i zagranicznych. Z monografii do najczęściej wykorzystywanych w środowisku akademickim należą: „Równania różniczkowe zwyczajne” (1971), „Mechanika analityczna” (1971) i „Dynamika i drgania układów mechanicznych”, (1986). W tej ostatniej, liczącej 954 str., zostały przedstawione złożone zagadnienia, często pomijane w opracowaniach klasycznych, np. metody analizy drgań prętów przestrzennie krzywoliniowych.

Na szczególne podkreślenie zasługuje współpraca profesora Romana Gutowskiego z wieloma ośrodkami zagranicznymi: Wśród nich wymienić należy Instytut Mechaniki Ukraińskiej Akademii Nauk w Kijowie oraz Instytut Matematyki tejże Akademii, Instytut Matematyki i Mechaniki Akademii Nauk w Moskwie, Instytut Termodynamiki Czeskiej Akademii Nauk w Pradze, Instytut Mechaniki Uniwersytetu w Poitier (Francja), Instytut Matematyki Uniwersytetu w Bari (Włochy), Katedra Technik Morskich Uniwersytetu Hamburg –Harburg (RFN), Laboratorium Mechaniki Stosowanej Uniwersytetu w Besançon (Francja), Oddział Matematyki, Technik Obliczeniowych i Cybernetyki Politechniki w Ilmenau (RFN). Współpraca ta polegała na wspólnym opracowywaniu zagadnień naukowych, kształceniu kadry naukowej, oraz organizowaniu międzynarodowych konferencji naukowych, wśród których należy wyróżnić wspomnianą już wcześniej Konferencję Drgań Nieliniowych (ICNO).

Profesor wypromował blisko dwudziestu doktorów, kilku z nich uzyskało habilitacje, a następnie tytuły profesorów. Był nauczycielem akademickim z powołania. Jego wykłady były nie tylko świetnie skonstruowane pod względem formalnym, ale przy tym zajmujące i nierzadko ukraszone celnymi dowcipami. Profesor uczył nie tylko studentów i doktorantów, ale poprzez prowadzenie seminariów także współpracowników. W istocie seminaria te były cyklami monograficznych wykładów, które z dużym nakładem pracy przygotowywał Profesor. To właśnie podczas takich seminariów, przy kawie i herbacie serwowanej przez Profesora, w oparach dymu papierosowego (niestety, Profesor był namiętnym palaczem) najlepiej można było poznać prawdziwe oblicze szefa. Był on niezwykle pracowity, otwarty na nowe idee, a przede wszystkim dowcipny. W czasie takich spotkań i dyskusji Profesor często czynił ciekawe dygresje i opowiadał rozmaite historie z bogatych doświadczeń swego życia.

Warto podkreślić, że Profesor interesował się muzyką (sam grał na fortepianie) i literaturą. Czytanie literatury w języku francuskim i angielskim, szczególnie kryminałów, było też Jego sposobem na pogłębienie znajomości języków, które aktualnie przyswajał. Znał ponadto biegle niemiecki i rosyjski.

Roman Gutowski posiadał liczne medale i odznaczenia zarówno państwowe jak i resortowe w tym Krzyż Kawalerski OOP, ale największą satysfakcję sprawiały Mu wyróżnienia otrzymane od społeczności akademickiej w tym przede wszystkim od Samorządu Studentów.

W pamięci jego licznych wychowanków i współpracowników Profesor pozostanie jako Autorytet naukowy, jako Osoba wymagająca i powszechnie szanowana.